Аскъэлай (аул Ассоколай)

НэкIмазэм ихъярхэм захэшъумыгъэн

Адыгэ  Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм афэкIо

Бисмилахьи рахьмани рахьим.

НэкIмэзэ мазэр бэдзэогъум и 20-м къызэрихьэ­рэм ехъулIэу Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъо­лъыр ащыпсэурэ быслъымэн пстэуми тафэ­лъаIо а мэзэ лъапIэр хъя­рэу, гушIуагъоу зэри­гъэ­нэкIыщтхэу, зицIыкIуи зи­ини узынчъэхэу, насы­пышIохэу, мамырныгъэ яIэу Бирам хъяр Алахьталэм тыригъэхьащт быслъымэнхэм ащыщ тишIы­нэу. ТинэкI-нэмазхэр, тит­хьэлъэIухэр Алахьым къа­был ышIыных.

Алахьым телъэIу Адыгэ Республикэм щыпсэухэрэм зэкIэми псауныгъэ тиIэу, мамырныгъэрэ рэхьатныгъэрэ тигъогогъухэу илъэсишъэ пчъагъэхэм тызэдигъэлэжьэнхэу, мамыр зэрылъ чIыпIэу тичIыгу ышIынэу. Темыр Кавкази, зэрэдунаеуи ащыблэрэ машIохэр мы мэзэ лъапIэм Тхьэм ыгъэ­кIосэных.

Быслъымэнэу дунаим тет пстэуми, нэмыкI дин рылажьэхэрэми рэхьат­ны­гъэр, мамырныгъэр азы­фагу илъынэу, заохэм, бэлахьхэм, къинхэм тащиухъумэнэу Тхьэ лъа­пIэм телъэIу. НэкIмэзэ хъяр Алахьталэм тыригъэ­хьащтхэм ащыщ тишIы­нэу тэлъаIо.

Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм ямуфтиеу

ЕМЫЖ Нурбый.

НэкIым шапхъэу пылъхэр

Алахьэу гукIэгъушIэу, гукIэ­гъу зыхэлъым ыцIэкIэ.

Быслъымэнэу дунаим тетхэм агъэлъэпIэрэ, агъэшIорэ мазэу Рэмэзаныр къехьэ. А мазэр ары КъурIан лъапIэр къызехыгъэр, быслъымэнхэми нэкIыр зыщырагъажьэрэр. НэкIмазэр мэфэ 29-рэ е 30 мэхъу.

Сыда НэкIмазэм мэхьанэу иIэр?

АрапыбзэкIэ а гущыIэм къи­кIырэр мыхъунхэм защыбдзыеныр ары. Пчэдыжь нэмазым къыщегъэжьагъэу тыгъэр къо­хьажьыфэ псыри, гъомылап­хъэри, нэмыкI хъопсагъохэри щыбгъэзыенхэшъ, ар угукIэ пштагъэу «Алахьым пае» пIозэ шапхъэхэр бгъэцэкIэнхэ фае.

НэкIмазэр ислъам диным ипкъэуитфымэ ащыщ, быслъы­мэн пэпчъ ар ыгъэцэкIэн фае. НэкIыр зыщаубытыщтым фэ­гъэ­хьыгъэу Тхьэм илIыкIо лъапIэ къыIуагъ: «Мазэр къихьагъэу шъулъэгъумэ, нэкIым шъуфежь, къыкIэ­лъыкIорэ мазэр къихьагъэу шъулъэгъумэ, шъухэIэжь». НэкIыр зышIошъ мыхъоу, щэч зыгу къихьэрэр, умынэкIыми хъунэу зыIорэр динынчъэу мэхъу.

Хэта нэкIыр зытефэрэр?

Быслъымэнэу зиакъыл зэтетым, мысымаджэм, зыныб­жьыкIэ балигъыгъом ихьагъэу сабый зыхэкIын хъугъэ пшъэ­шъэжъыехэм, шъэожъыехэм къащегъэжьагъэу нэкIыр аIы­гъыныр къатефэ. НэкIмазэр ыгукIи, ышъхьэкIи хэти ыштагъэу, ар быслъымэнхэм Алахьым къызэратырилъхьагъэр ышIэу щытын фае. НэкIмазэм цIыфыр ыгукIи, итхьэшIошъ­хъуныгъэкIи фэхьазырэу екIо­лIэн фае. Сыда «фэхьазырыным» къикIырэр? НэкIмазэр къэблагъэ хъумэ, нэкIым есэным пае, блыпэ, мэфэку мафэхэм хэнэкIы­хьэхэр ышIымэ псапэ, дэгъу. НэкIмазэр къызысырэм ичэщ быслъымэным зигъэпскIын, зигъэкъэбзэн, хэукъоныгъэу иIэхэмкIэ тобэ ышIыжьын, КъурIан еджэшъумэ, ыджы­шъурэм фэдиз еджэн, Тхьэм елъэIунышъ, гъолъыжьын, сэрашым къэтэджымэ, «Я Алахь, нэкIмэзэ мазэу къихьагъэр псауныгъэрэ амалырэ къысэптыни сэбгъэнэкIынкIэ сыолъэIу. Я Алахь, шIошъхъуныгъэ пытэ къыпфысиI, узэрэ Тхьэ закъом­кIи, уилIыкIохэмкIи, уитхылъ­хэмкIи. Я Алахь, цIыф шэйтани, джыни сащыухъум. Я Алахь, синэкI къысфэбгъэпсынкIэнкIэ, гукIэгъу зыфэпшIыщтэу, Бирам хъяр тебгъэхьащт быслъымэнхэм ащыщ сыпшIынкIэ сыолъэIу. Я Алахь, силъэIу къабыл сфэшI, уигукIэгъуи тыщымыгъакI» ыIозэ, Тхьэм елъэIун фае.

Нэ­кIыр умыIыгъымэ, Алахьталэм къызыщыпфигъэгъурэр

ЦIыфым уз иIэмэ, сымаджэмэ, ымынэкIыми гунахьэп. Ау сымаджэхэр тIоу гощыгъэх: мыхъужьын уз къызэузыхэрэмрэ узэIэзэнышъ, бгъэхъужьын плъэкIыщтхэмрэ. Апэрэхэм нэкIмэзэ мафэ къэс зы нэбгырэ агъашхэмэ е ащ тефэщт ахъщэр тхьамыкIэ горэм ратымэ, гунахьыр Тхьэм ашъхьащехы. Хъужьынэу щытым, узыр зыте­кIыкIэ, нэкIыр зэпытэу епщыныжьы, Бирамым нэмыкIырэ мафэхэм. Нэжъ-Iужъэу, ныбжь хэкIо­тагъэ зиIэу зымынэкIышъу­щтми гунахь къыгъахъэрэп, ащи мафэ къэс зы нэбгырэ ыгъашхэмэ хъущт. Зыгъэшхэн амал зимы­Iэхэм а мафэхэр тхьэлъэIухэмкIэ къин зиIэхэм яшIуагъэ арагъэ­кIы. Бзылъфыгъэхэми мазэ къэс зысымэджэхэрэ мафэу къафыхафэхэрэми анэкIыныр къатефэрэп, нэужым апщыныжьых а мафэхэр. Джащ фэдэу сабый зышъо хэлъхэм, быдзыщэкIэ сабыир зыгъашхэхэрэм, гъогум тетхэм, заом Iутхэм анэкIырэп. Лъэш дэдэу мэлакIэ лIэрэр, зышъхьэ уназэрэр хэIэжьын фит, Бирам ужым а мафэхэр енэкIыжьых зэпытхэу.

Сэрашыр ыкIи ахъшам хэIэжьыгъор, ахэм ямэхьан

НэкIмазэр нахь псынкIэ къыщыхъуным, ащ бэрэчэтыгъэу хэлъыр къыIукIэным пае цIы­фым сэраш ышIын фае. Ты­гъэр зыкъохьажьыкIэ нэкIыр зыIы­гъыгъэр хэIэжьы. Сэрашым игъом зы Iулъхьэ е зы псы гъуанткIо нэмыIэми зыIубгъэфэн фае, сыда пIомэ ахърэт мафэм Тхьэм къыптыримылъхьагъэу лыеу ныбэр зэрэбгъэнэкIы­гъэмкIэ къыодэожьыщт.

Ахъшам хэIэжьыгъор блэб­гъэкIы хъущтэп. «Джыри ахъшам хъугъэп» аIозэ лыеу сыхьат, сыхьатныкъо зынэкIыхэрэр, ащ шъуфэсакъ. Алахьталэм къышъу­тырилъхьагъэм нэмыкIыкIэ пкъышъолыр жъугъэнэкIымэ, хьарам мэхъу. НэкIым иуахътэхэр гъэзетхэм къарэхьэшъ, ахэм шъуарыгъуаз, ары хьакъыр. Мытэрэзэу къыхаутыгъэмэ, пшъэ­дэкIыжьыр шъорэп зыхьыщтыр, ар зэхэзгъэуцуагъэхэр ары. Сэрашыр нэфшъагъо нэс пшIын уфит, ау нэфшъагъом нахь пэблагъэу ар пшIымэ, нахь псапэ мэхъу. Сэрашыр зышIырэм Тхьэмрэ мэлэIичхэмрэ къыфэразэх. ЦIыфэу нэкI зыIыгъыр хэIэжьы къэс Алахьталэм елъэIун фае. А мазэм къыкIоцI сэдакъэу хэти ытырэр, псапэу ышIэрэр Тхьэм фэдэ пчъагъэкIэ егъэбагъо, псэкIодэу ышIэрэри зэу фетхы.

НэкIыр зэпызыгъэурэр, зыкъутэрэр

НэкIыр цIыфым ыIыгъынэу, ыгукIэ ащ фэхьазырэу зыфе­жьэкIэ, зыгорэхэр щигъэзыенхэ, зыгорэхэм афэсакъын фае. ХэIэжьыгъор къэсыфэ гъомылэпхъэ пстэури, псыри щигъэзыенхэу, мыгъомылапхъэу, ау кIоцIым кIорэ Iэзэгъу уцэу лъымкIэ цIыфым ратыхэрэри IэкIыб ышIынхэу щыт.

Тыгъэр къомыхьажьызэ нэ­кIыр зыIыгъыр хэIэжьыгъэмэ, нэкIыр къутагъэ мэхъушъ, ар ыпщыныжьын, а мафэр ынэ­кIыжьын фае. Пчэдыжь нэмазым блэкIыгъэу сэрашыр ышIыми, нэкIыр укъуагъэ мэхъу. ЦIыфым ежь-ежьырэу зыкъигъэжыжьмэ, ышIэзэ гъомылапхъэм хаIэмэ е псы ешъомэ, нэкIыр ыпщыныжьынэу щыт. Джащ фэдэу тутын ешъохэрэми нэкIыр аукъо, шъон пытэхэм ягугъу пшIыныр мы чIыпIэм имыщыкIэгъахэу къытшIошIы. Зэшъхьэгъусэхэри мы нэкI мафэхэм зыфэсакъы­жьынхэ фае.

НэкIым зиягъэ емыкIхэрэр

ЦIыфыр сыд фэдэрэ уахъти ышъхьэкIэ къэбзэн фае. Амдэз ыштэ зыхъукIэ, ащ ыжэ псы дигъэчъыхьэмэ, нэкIыр ыукъорэп, ау псыр ригъэхы хъущтэп. НэкIмэзэ мафэхэм пцэ плъэ­кIыным, тхьакIумэхэмрэ нэхэмрэ ящыкIэгъэ Iэзэгъу уцыр япхьы­лIэным, шхыным ухэбзэеным, егъэзыгъэкIэ укъэжыным, Iyпc ебгъэхыным нэкIыр зэпагъэурэп, яягъэ екIырэп.

Сабый Iыгъы­пIэхэм, егъэджа­пIэхэм сабыйхэр ащызыгъашхэхэрэм, нэмыкI шхапIэхэм Iоф ащызышIэхэрэм «шхыным ищыугъагъэ, ижъогъэ-мыжъуа­гъэ е иIэшIугъэ къэт­шIэным пае мыхьамелэу дгъэ­хьазырырэм тыхэIэн фае мэхъу, ащкIэ тинэкI мэкъутэ» aIo. Ар тэрэзэп. Алахьым зы нэцIэкI гори имыIэу дунаир къызэригъэ­фагъ. ЦIыфми амал зэфэшъхьафхэр къыритыгъ. Ахэм зыкIэ ащыщ нэкIыр ымыукъонэу бзэгупэмкIэ щыугъэ-мы­щыугъэри, жъогъэ-мыжъуагъэ­ри къышIэнэу къызэ­ригъэшIы­гъэр. Ащ пае бзэгур къытитыгъ. Чыим етымыгъэхэу бзэгупэкIэ тыуп­лъэкIурэ шхыным нэкIыр ыукъо­рэп.

НэкIыр зымыукъохэрэм джыри ягугъу къэтшIын. НэкIмазэр ыIыгъэу щыгъупшагъэкIэ цIы­фыр шхэмэ, псы, тутын ешъомэ, зэринэкIырэр ыгу къызщы­кIыжьырэм Iулъхьэу ыжэ дэлъыр чыим емыхызэ къыригъэгъэзэжьын, псэу жэм дэтыр дикIы­кIын, тутыныр чIидзын, щы­гъупшагъэкIэ зэрэхэIагъэм пае Тхьэм елъэIун, инэкI пидзэжьын, ынэкIыжьын фае. ИшIэныгъэ къымыубытэу е егъэзыгъэкIэ нэкIыр зэрагъэукъохэрэм а уахътэм аукъогъэ нэкIыр къафегъэ­гъу, нэужым, амал яIэ зыхъурэм, амыукъожьмэ. Уз гъэтIылъыгъэ зиIэхэу, шхэгъу пIалъэрэ уц ешъогъу пIалъэрэ япхыгъэхэм нэкIыр къаигъэ ашIэу, «сылIэ­нэп, нэкIыр сынэкIын, сыукъонэп» aIoy, яузхэр нахь дэи ашIыхэу, уцым игъом ешъуагъэ­хэмэ къэнэжьыщтгъагъэхэу, ау ащ къикIэу ягъашIэ аухымэ, зыIэ зытезыIэжьыгъэхэм афэдэу Алахьталэм ахэр егъэмысэх.

Мы мазэм къыкIоцI сэдакъэ птыныр, КъурIан уеджэныр, нэмаз уахътэхэр блэмыгъэкIынхэр псэпэшхоу щыт. УиIахьылхэм, уигупсэхэм а мазэм къыкIоцI уахахьэмэ, уалъыкIомэ, псапэ къыпфыхэкIыщт.

Сыда НэкIмазэр адрэ мазэхэм зэратекIырэр?

НэкIмазэр ислъам диным ипкъэуитфымэ ащыщэу зэрэщытым имызакъоу, псапэу хэлъымкIи бай дэд. Алахьталэм ыIуагъэу пегъымбарым мырэущтэу цIыф­хэм къалъигъэIэсыжьыгъ: «НэкIмазэр сэсый, псапэр сэры къязытыщтыр». Сыд фэдэрэ Iофэу Алахьталэм цIыфым къытырилъхьагъэм, нэкIым нэмы­кIы­рэм, псапэу къыкIакIорэр гъэнэфагъэу щыт. НэкIмазэм псапэу къыкIакIорэр гъэнэфа­гъэп, Тхьэр зыфаем фэдиз. ЦIыфым шIоу ышIэрэм тефэрэ псапэр Алахьталэм къыретыжьы, ау НэкIмазэм тефэрэр зыми ымылъэгъоу къыIуегъэкIэжьы.

Мы мэзэ лъапIэм гунахьыри, псапэри лъэшэу мэбагъо. Алахьталэр цIыфым имэлэкIалIэ щыкIэрэкIэ арэп нэкIыр ащ къызфытырилъхьагъэр, ар гъогу зафэ теуцоным, хъярэу мы мазэм хэлъхэр къылъыIэсынхэм пае нахь. НэкIмазэм цIыфым ипсауныгъэ, идунэететыкIэ федэ афэхъунэу бэ хэлъыр: мыхъунхэм ар ащеухъумэ, ишхэнкIи, игъо­лъынкIи гъэнэфагъэ горэ хэлъы ешIы, Iэпкъ-лъэпкъыр егъэрэ­хьаты, цIыфхэр зэкъотынхэм, шIу зэрэлъэгъунхэм, гукIэгъу къахэфэным фегъасэх. Пегъымбарэу Мухьамэдым Джэбраилэ мырэущтэу еупчIыгъагъ: «Упе­гъымбарэу, ау пачъыхьэхэм афэдэу ущыIэнэу ара, хьауми упе­гъымбарэу, ау цIыф къызэры­кIохэм афэдэу упсэунэу ара узыфаер?» ыIуи. «ЦIыф къызэры­кIо­хэм сафэдэнэу сыфай», - ыIо­гъагъ пегъымбарым. Арэу­щтэу зыкIиIуагъэр цIыф къызэ­рыкIо­хэм афэдэу псыфалIи, мэлакIи лIэу, гугъуи ехьэу хъумэ, ыщэIэн ылъэкIэу, иIофхэр дэгъухэмэ, Алахьталэм шыкур фишIэу щыIэным игупшысэ къыпкъы­рэкIыти ары.

Джыри зэ къыхэтэгъэщы: НэкIмазэм цIыфымкIэ бэ хъярэу хэлъыр. Пегъымбарым къыIуагъ: «НэкIмазэм хъярэу хэлъыр зыфэдизыр цIыфхэм ашIагъэ­емэ, илъэс псаум имазэхэр нэкIмэзэ мазэу щытынхэу фэещтыгъэх».

Арышъ, ащ ихъярхэм захэ­шъу­мыгъэн! Хэтырэ быслъымэни НэкIмэзэ хъяр техьанэу Тхьэм телъэIу.

Къадыр чэщыр

НэкIмэзэ мазэм къыкIоцI, джац нэмаз ужым, тэрауихь нэмазыр узэхэтэу зэдэпшIымэ псэпэшхо. НэкIмэзэ мазэм иаужырэ мэфипшIым зы чэщ къыхэфэ, ащ «Къадыр чэщкIэ» еджэх. Ар зытефэрэр я 27-рэ чэщыр ары, неущ я 28-рэ нэкIмэзэ мафэу. А чэщым КъурIан лъапIэр къыригъэхынэу Алахьталэм къыри­гъэжьагъ. «А чэщыр мэзэ минымэ анахь лъапI» - къы­щеIо КъурIаным.

УгукIэ пытэу уеуцолIагъэу НэкIмазэм ишапхъэхэр огъэца­кIэхэмэ, Алахьталэм ар къабыл ышIыщт. Дин къабзэм игъогу тетэу, шапхъэу нэкIым пылъхэр зыгъэцакIэзэ Къадыр чэщыр изыхырэм мэзэ миным пса­пэу пылъым фэдиз Алахьталэм къы­реты. Къадыр чэщым ипсапэмэ захэтэшъумыгъэгъэн.

Фытыр сэдакъэр

Фытыр сэдакъэр зынэкIырэ пстэуми, нэкIыр зытемыфэрэ сабыими, ахэм ямызакъоу, нэкI­мэзэ мазэр имыкIызэ къэ­хъугъэ сабыими афэптыныр атефэ. Фытыр сэда­къэр бирам нэмазыр рамыгъа­жьэзэ птын фае, нэмаз ужым зыптырэм, сэдэкъэ тын мэхъу, фытыр сэдакъэ ар хъу­жьырэп. Игъом ар зыптырэм ыуж нэкIэу пIыгъыгъэр Тхьэм къабыл зишIырэр. Фытыр сэдакъэр зэптынэу зытефэхэрэр ибэхэр, тхьамыкIэхэр, сымэджэ пIэхэлъ­хэр, диным пае лажьэхэрэр. Мыхэм афэдэ зэптын щымыIэмэ, мэщытым щылажьэхэрэм сэдакъэ зэратыхэрэр гъэнэфагъэу ашIэ­хэмэ, ахэм яптымэ хъущт.

Фытыр сэда­къэр сыд фэдиза?

Быслъымэныр зыщыпсэурэ чIыпIэм щалэжьырэ лэжьыгъэ килограмми 2,5-рэ е ащ ыуасэ фэдиз зы нэбгырэм ытынэу тефэрэр.

Бирам нэмазыр, ащ ишапхъэхэр

Бирам пчэдыжьым тыгъэр къызыкъокIырэ нэуж зы сы­хьат, сыхьатырэ ныкъорэ зытешIэкIэ, бирам нэмазым зэкIэри къекIуа­лIэх, нэмазыр зэдашIы, нэужым зэфэгушIохэшъ, зэбгырэкIы­жьых. Яхьадэу къэхалъэхэм адэлъхэм адэжь макIох, Тхьэм ащелъэIух (ущыгъыныр, ущыпчъэныр хьарам). ЗынэкIыгъэхэр нэужым къэхалъэм Тхьэ зэщы­фелъэIух, хьакIэ зэфэкIох, зэфэ­гушIох, анэкIыгъэр Тхьэм къабыл афишIынэу зэфэлъэIожьых, шхын IэшIоу агъэхьазырыгъэ­хэм­кIэ хэIэжьых.

Быслъымэн пстэуми НэкIмэзэ хъяр Тхьэм тытырегъахьэх.

Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быслъымэнхэм ямуфтиеу ЕМЫЖ Нурбый.