Тигъэзет иныбджэгъушIоу Емыж Муслъимэт Аскъэ­лае щэпсэу. КIэлэегъэджэ сэнэхьатыр щыIэныгъэм къыщыдекIокIэу елъытэми, искусствэм, сурэттехыным зэрапыщагъэм рэгушхо. Адыгэ шэн-хабзэхэмрэ быслъымэн динымрэ зэригъапшэхэзэ, ныбжьы­кIэхэм ягъэсэнрэ лъэхъанымрэ зэрэзэпхыгъэхэм уасэу фишIырэм зэрегъэплъэкIыжьы.

- Сымытхэу сыщыIэн сы­мы­лъэкIыщтэу къысщэхъу, - еIо кIэлэегъэджэ IофшIэным иветеранэу Емыж Муслъимэт. - Езгъэ­жьэгъэ темэр сэтхыфэ сыгу рэхьатырэп. ЗысыухыкIэ, гушIом огум сыдихьыерэм фэдэу сэри зыфэсэщэи. Стхыщтым сегупшысэзэ рэхьатэу чIым сырыкIоу, цIыф­мэ сахаплъэу уахътэ къысэкIу.

- Угу хаплъхьэзэ птхыгъэмрэ узыфэтхэгъэ цIыфым гупшысэу хилъагъо шIоигъомрэ зэтемыфэхэу къыхэкIа?

Муслъимэт нэгушIоу сапашъхьэ щысыгъ, нэшIукIэ къысэп­лъыгъ. Гъэзетэу инэплъэгъу къифагъэм еплъи, хэщэтыкIыгъ. Щы­­Iэныгъэм къинэу щилъэгъу­гъэм гукIэ зыкъыфигъэзэжьы шIоигъоу къысщыхъугъ.

- Сщыгъупшэжьырэп зэгорэм къысаIогъагъэр, - Муслъимэт игупшысэхэр лъегъэкIуатэх. - Сыщытхъузэ, дэхагъэу еслъэгъу­лIэ­рэр къыхэзгъэщызэ сыфэтхагъ. Гъэзетым къыхаутыгъэм еджи, ынэхэр мыущакохэу къысиIуагъ: «Слъы укъешъуагъ. Сэ Iоф сшIа­гъэ, сикъэбар къыпфэсIотагъ, о гъэзетым утхи ахъщэ къэбгъэ­хъагъ». Ахъщэм пае сызэрэмытхэрэр зэхезгъэшIыкIы сшIо­игъуагъ шъхьаем, къысэдэIунэуи фэмыяхэм сыдэущтэу сыгурыIон слъэкIыни!?

- Узыфатхэрэмэ уагуры­мы­Iоу къызэрэхэкIырэм фэшI къэлэмыр бгъэтIылъыжьы­нэу уахътэ къыокIуа, зэмы­гъэ­фэгъэ гупшысэмэ узэ­лъашта?

- УгукIэ узыфаер псынкIэу зэблэпхъун плъэкIыщтми сшIэрэп. Илъэс 20 фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, гъэзетым сымытхэмэ сыгукIэ сы­рэхьатыщтыгъэп. Тучаным сы­кIуагъэу сичэзыу сежэу цIыфмэ сахэтми, автобусым сисэу гъогу сытетми, зыгорэхэр стхыщтыгъэх.

- Утхэ зыхъукIэ цIыфмэ сыда япIо пшIоигъор?

- Дахэу щыIэр ясIонэу, щы­Iэныгъэр шIу язгъэлъэгъунэу сыфай. КъурIаным седжэ, ныб­жьы­кIэ­хэри ащ щысэгъэгъуазэх. Зы­ми сыригъэзырэп, сэр-сэрэу диныр къыхэсхыгъэу сыдэлажьэ.

- ЦIыфыр дэхагъэм фэзыщэрэм укъытегущыIэ пшIо­игъоба?

- Музыкэм цIыфым ыгу ты­гъэр къырегъахьэ, кIуачIэ къыреты. Фортепианэм кIэлэцIыкIу­хэр фэзгъэсэнхэм сызэрэфе­джагъэр шIукIэ зыфэсэлъытэжьы. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм сы­зепащэм музыкант зэрэтимыIэр пэрыохъу къытфэхъущтыгъ. Фортепианэм укIэрысэу орэдышъор къебгъэIоныр сэнэхьат гъэшIэ­гъон дэд. КIэлэцIыкIухэр гу къабзэх. Ахэр къызэпщэлIэнхэр, бгъэгушIонхэр насыпыгъэуи сэлъытэ. Ежьхэм ягушIуагъо сэри сигушIуагъу.

Дахэ запIорэр къыотэжьы

- Музыкэр, быслъымэн диныр, кIэлэегъэджэ IофшIэ­ныр зэзыпхырэм икъежьапIэ ошIа?

- КIэлэцIыкIухэр умыубыхэу, дэхэ цIыкIухэр япIозэ уагурыIон зыплъэкIырэм ыуж уиIофшIагъэ зыфэдэр цIыфмэ нахьышIоу къалъэгъу. Аскъэлае дэт мэщытым кIэлэцIыкIухэр ще­сэгъаджэх - диныр ясэ­гъашIэ.

- Янэ-ятэхэм е нэмыкIхэм рагъэзыхэу къыпщэхъуа?

- Хьау. Рагъэзыхэрэп. ЦIы­фыр фэеным фэшI шIогъэшIэ­гъонын, ищыкIагъэу ылъытэн фаеу ясэIо. Непэ ебгъэзыгъэр, бгъэукIытагъэр неущ кIэгъожьын ылъэкIыщт. ЩыIэныгъэр зытетым тетэу цIыфмэ агурызгъаIо сшIоигъу. Диным къызэриIоу, дахэу, гукIэгъу пхэлъэу цIыфым удэзекIон фае.

- КIэлэцIыкIухэр къыомы­дэ­Iухэ зыхъукIэ...

- Дахэу узыдэгущыIэрэр къы­одэIущт. Къыпфэмыер, къы­омыдэIущтыр уадэжь къэкIо­щтэп. КIэлэцIыкIур диным фаеу зышIырэр жэбзэ дахэр ары. «Уятэ шIу ылъэгъурэр ори шIу лъэгъу», - еIо диным. Ащ къыхэзгъэ­щырэр уикIалэ гъогоу зэрыкIо­щтыр ор-орэу бгъэунэфын зэрэфаер ары. Ятэ илъагъо рыкIорэ сабыир ылъэ зытеуцокIэ, щыIэ­ныгъэм укъыщигъэукIытэжьырэп.

- Диным кIэлэцIыкIухэр феб­гъэджэнхэр Iоф къызэры­кIоп. Мэщытэу тиреспубликэ щашIыгъэр бэ, ау цIыфэу ачIахьэрэр макIэ.

- Гъэсэпэтхыдэ зыхэлъ рассказ цIыкIухэр къафэсэIуатэх. Ислъам диным къэбар гъэшIэ­гъонэу хэлъхэр кIэлэцIыкIумэ ясэгъашIэ. Яунэ зыкIожьхэкIэ зэхахыгъэм яIахьылхэр, ныб­джэгъухэр щагъэгъуазэх. Ны-тыхэм шэн-хэбзэ дэгъухэр зэрахьэхэ зыхъукIэ, якIалэхэри мэщытым къагъэкIонхэм тещыныхьэхэрэп.

- ЯкIалэхэр къэзымыгъа­кIо­хэрэр...

- Ащ фэдэхэри тиIэх. Илъэс 15-м къыкIоцI Аскъэлае щезгъэ­джа­гъэр чылэм дэсхэм япроцент 70-рэ хъущтэу сэгугъэ. Пенсием сызы­кIуагъэм къыщыублагъэу диным сыдэлажьэ.

- Ащ ыпэкIэ урысыбзэмкIэ кIэлэегъаджэу Пэнэжьы­къуае Iоф щыпшIагъ.

- Диным зэрэфезгъаджэхэрэм пае илъэси 10 ыпкIэ къысамытэу Iоф сшIагъэ. Джы гъэбылъыгъэу щымытэу, мыбэми, лэжьапкIэ къытаты, сшIогъэшIэгъонэу сыпылъ.

- Аскъэлае ущэпсэу, уип­шъа­­шъэу Наурзэ Нэфсэт орэд къызэриIощтыгъэр тщы­гъупшагъэп.

- Джырэ уахътэ Нэфсэти Аскъэлае дэс, орэд къыIоныр зэпигъэугъ. ГъэшIэгъонба, Эдита Пьехэ, Алла Пугачевам, Иосиф Кобзон, нэмыкIхэми ныбжьым емылъытыгъэу орэд къаIо. Нэфсэт орэдым езэщыгъэу слъытэрэп, ау кIэрычыгъэу мэпсэушъ, уахътэм джэуапыр нахьышIоу къытыжьыщт. Сипхъорэлъфэу Ярослав Москва Iоф щешIэ, апшъэ­рэ еджапIэр къыухыгъ, унагъо иI, сабыеу къыфэхъугъэм Марга­ритэкIэ еджагъэх. Сятэ медицинэм щылэжьагъ. Фотоискусствэм сызэрэпыщагъэм фэшI сыкIэгъожьырэп.

- НасыпышIоным пае цIыфым сыда анахьэу ищы­кIагъэр?

- Сисабый къысфэмыхъузэ, унагъом сыкъикIыжьыгъагъ. Сишъхьэгъусэ Джамбэчые щыщыгъ. Бэрэ тызэдэпсэунэу тфэмыгъэхъугъэми, сыгу ебгъагъэп. Пшъэшъэжъыер къызытфэхъум, къылъыкIощтыгъ. Сэнэхьат макIэп зэзгъэгъотыгъэр. ЦIыф­мэ сагурэIо. Илъэс 77-рэ шIэхэу сыхъущт. Тхьэм къыситыгъэ щыIакIэм синасып хэзгъотагъэу сэлъытэ. Библиотекэшхо сиI, сищыIэныгъэ сшIогъэ­шIэ­гъон. СигушIуагъо къыздэзыгощырэм сегъэлъэшы сыгукIэ.

- Лъэхъаным укъыщимынэу щыIэныгъэм ущылъы­кIотэныр сыда къэзыгъэ­хьылъэрэр? Адыгабзэр ма­кIэу тэгъэфедэба?

- Дэгъоу еджагъэм сэнэ­хьат зэрегъэгъотышъ, чылэм дэкIы­жьы. IофшIэн къуаджэм щыгъо­тыгъошIоп. Сэ Интернетым, компьютерым сапыщагъэп. НыбжьыкIэмэ ащкIэ узэряхъопсэн щыI. «Адыгэ макъэм» еджэ­рэмэ япчъагъэ сэри сшIомакI. Адыгабзэр къаухъумэнэу, лъа­гъэкIотэнэу фэмыехэу сIорэп, ау щыIэныгъэм сызыгъэгумэкIэу хэслъагъорэр макIэп. Ешъохэшъ, IашэкIэ зэзэожьых. Ти­адыгабзи, тишэн-хабзэхэри дахэх, ау икъоу тадэлажьэрэп. Тинепэрэ ныбжьыкIэхэр тэшъумыгъэубых. Ежьхэм ящыIэны­гъэ опытэу щызэрагъэгъотырэм акъыл къыхахыщт. Ау бзэр зэ­рэтымыгъэлъапIэрэм сегъэгу­мэ­кIы. «Сыадыг» аIо, абгъэ теожьыхэу сэлъэгъу. Арэу щытмэ, адыгабзэри зэрагъэшIэным пэрэлъых, «Адыгэ макъэр» къырарэтхыкI, ерэджэх. Бзэр - псэ. Бзэм узэкъуегъэуцо. Узэ­къотмэ - улъэш. Тилъэпкъ, тиреспубликэ лэжьыгъэшIоу яIэр лъыдгъэкIотэнэу сыфай.

- Тхьэм уигухэлъышIухэр къыбдегъэхъух.

- Тхьауегъэпсэу.

Сурэтым итыр:  Емыж Муслъимэт.