Тигъэзет иныбджэгъушIоу Емыж Муслъимэт Аскъэлае щэпсэу. КIэлэегъэджэ сэнэхьатыр щыIэныгъэм къыщыдекIокIэу елъытэми, искусствэм, сурэттехыным зэрапыщагъэм рэгушхо. Адыгэ шэн-хабзэхэмрэ быслъымэн динымрэ зэригъапшэхэзэ, ныбжьыкIэхэм ягъэсэнрэ лъэхъанымрэ зэрэзэпхыгъэхэм уасэу фишIырэм зэрегъэплъэкIыжьы.
- Сымытхэу сыщыIэн сымылъэкIыщтэу къысщэхъу, - еIо кIэлэегъэджэ IофшIэным иветеранэу Емыж Муслъимэт. - Езгъэжьэгъэ темэр сэтхыфэ сыгу рэхьатырэп. ЗысыухыкIэ, гушIом огум сыдихьыерэм фэдэу сэри зыфэсэщэи. Стхыщтым сегупшысэзэ рэхьатэу чIым сырыкIоу, цIыфмэ сахаплъэу уахътэ къысэкIу.
- Угу хаплъхьэзэ птхыгъэмрэ узыфэтхэгъэ цIыфым гупшысэу хилъагъо шIоигъомрэ зэтемыфэхэу къыхэкIа?
Муслъимэт нэгушIоу сапашъхьэ щысыгъ, нэшIукIэ къысэплъыгъ. Гъэзетэу инэплъэгъу къифагъэм еплъи, хэщэтыкIыгъ. ЩыIэныгъэм къинэу щилъэгъугъэм гукIэ зыкъыфигъэзэжьы шIоигъоу къысщыхъугъ.
- Сщыгъупшэжьырэп зэгорэм къысаIогъагъэр, - Муслъимэт игупшысэхэр лъегъэкIуатэх. - Сыщытхъузэ, дэхагъэу еслъэгъулIэрэр къыхэзгъэщызэ сыфэтхагъ. Гъэзетым къыхаутыгъэм еджи, ынэхэр мыущакохэу къысиIуагъ: «Слъы укъешъуагъ. Сэ Iоф сшIагъэ, сикъэбар къыпфэсIотагъ, о гъэзетым утхи ахъщэ къэбгъэхъагъ». Ахъщэм пае сызэрэмытхэрэр зэхезгъэшIыкIы сшIоигъуагъ шъхьаем, къысэдэIунэуи фэмыяхэм сыдэущтэу сыгурыIон слъэкIыни!?
- Узыфатхэрэмэ уагурымыIоу къызэрэхэкIырэм фэшI къэлэмыр бгъэтIылъыжьынэу уахътэ къыокIуа, зэмыгъэфэгъэ гупшысэмэ узэлъашта?
- УгукIэ узыфаер псынкIэу зэблэпхъун плъэкIыщтми сшIэрэп. Илъэс 20 фэдизкIэ узэкIэIэбэжьмэ, гъэзетым сымытхэмэ сыгукIэ сырэхьатыщтыгъэп. Тучаным сыкIуагъэу сичэзыу сежэу цIыфмэ сахэтми, автобусым сисэу гъогу сытетми, зыгорэхэр стхыщтыгъэх.
- Утхэ зыхъукIэ цIыфмэ сыда япIо пшIоигъор?
- Дахэу щыIэр ясIонэу, щыIэныгъэр шIу язгъэлъэгъунэу сыфай. КъурIаным седжэ, ныбжьыкIэхэри ащ щысэгъэгъуазэх. Зыми сыригъэзырэп, сэр-сэрэу диныр къыхэсхыгъэу сыдэлажьэ.
- ЦIыфыр дэхагъэм фэзыщэрэм укъытегущыIэ пшIоигъоба?
- Музыкэм цIыфым ыгу тыгъэр къырегъахьэ, кIуачIэ къыреты. Фортепианэм кIэлэцIыкIухэр фэзгъэсэнхэм сызэрэфеджагъэр шIукIэ зыфэсэлъытэжьы. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэм сызепащэм музыкант зэрэтимыIэр пэрыохъу къытфэхъущтыгъ. Фортепианэм укIэрысэу орэдышъор къебгъэIоныр сэнэхьат гъэшIэгъон дэд. КIэлэцIыкIухэр гу къабзэх. Ахэр къызэпщэлIэнхэр, бгъэгушIонхэр насыпыгъэуи сэлъытэ. Ежьхэм ягушIуагъо сэри сигушIуагъу.
Дахэ запIорэр къыотэжьы
- Музыкэр, быслъымэн диныр, кIэлэегъэджэ IофшIэныр зэзыпхырэм икъежьапIэ ошIа?
- КIэлэцIыкIухэр умыубыхэу, дэхэ цIыкIухэр япIозэ уагурыIон зыплъэкIырэм ыуж уиIофшIагъэ зыфэдэр цIыфмэ нахьышIоу къалъэгъу. Аскъэлае дэт мэщытым кIэлэцIыкIухэр щесэгъаджэх - диныр ясэгъашIэ.
- Янэ-ятэхэм е нэмыкIхэм рагъэзыхэу къыпщэхъуа?
- Хьау. Рагъэзыхэрэп. ЦIыфыр фэеным фэшI шIогъэшIэгъонын, ищыкIагъэу ылъытэн фаеу ясэIо. Непэ ебгъэзыгъэр, бгъэукIытагъэр неущ кIэгъожьын ылъэкIыщт. ЩыIэныгъэр зытетым тетэу цIыфмэ агурызгъаIо сшIоигъу. Диным къызэриIоу, дахэу, гукIэгъу пхэлъэу цIыфым удэзекIон фае.
- КIэлэцIыкIухэр къыомыдэIухэ зыхъукIэ...
- Дахэу узыдэгущыIэрэр къыодэIущт. Къыпфэмыер, къыомыдэIущтыр уадэжь къэкIощтэп. КIэлэцIыкIур диным фаеу зышIырэр жэбзэ дахэр ары. «Уятэ шIу ылъэгъурэр ори шIу лъэгъу», - еIо диным. Ащ къыхэзгъэщырэр уикIалэ гъогоу зэрыкIощтыр ор-орэу бгъэунэфын зэрэфаер ары. Ятэ илъагъо рыкIорэ сабыир ылъэ зытеуцокIэ, щыIэныгъэм укъыщигъэукIытэжьырэп.
- Диным кIэлэцIыкIухэр фебгъэджэнхэр Iоф къызэрыкIоп. Мэщытэу тиреспубликэ щашIыгъэр бэ, ау цIыфэу ачIахьэрэр макIэ.
- Гъэсэпэтхыдэ зыхэлъ рассказ цIыкIухэр къафэсэIуатэх. Ислъам диным къэбар гъэшIэгъонэу хэлъхэр кIэлэцIыкIумэ ясэгъашIэ. Яунэ зыкIожьхэкIэ зэхахыгъэм яIахьылхэр, ныбджэгъухэр щагъэгъуазэх. Ны-тыхэм шэн-хэбзэ дэгъухэр зэрахьэхэ зыхъукIэ, якIалэхэри мэщытым къагъэкIонхэм тещыныхьэхэрэп.
- ЯкIалэхэр къэзымыгъакIохэрэр...
- Ащ фэдэхэри тиIэх. Илъэс 15-м къыкIоцI Аскъэлае щезгъэджагъэр чылэм дэсхэм япроцент 70-рэ хъущтэу сэгугъэ. Пенсием сызыкIуагъэм къыщыублагъэу диным сыдэлажьэ.
- Ащ ыпэкIэ урысыбзэмкIэ кIэлэегъаджэу Пэнэжьыкъуае Iоф щыпшIагъ.
- Диным зэрэфезгъаджэхэрэм пае илъэси 10 ыпкIэ къысамытэу Iоф сшIагъэ. Джы гъэбылъыгъэу щымытэу, мыбэми, лэжьапкIэ къытаты, сшIогъэшIэгъонэу сыпылъ.
- Аскъэлае ущэпсэу, уипшъашъэу Наурзэ Нэфсэт орэд къызэриIощтыгъэр тщыгъупшагъэп.
- Джырэ уахътэ Нэфсэти Аскъэлае дэс, орэд къыIоныр зэпигъэугъ. ГъэшIэгъонба, Эдита Пьехэ, Алла Пугачевам, Иосиф Кобзон, нэмыкIхэми ныбжьым емылъытыгъэу орэд къаIо. Нэфсэт орэдым езэщыгъэу слъытэрэп, ау кIэрычыгъэу мэпсэушъ, уахътэм джэуапыр нахьышIоу къытыжьыщт. Сипхъорэлъфэу Ярослав Москва Iоф щешIэ, апшъэрэ еджапIэр къыухыгъ, унагъо иI, сабыеу къыфэхъугъэм МаргаритэкIэ еджагъэх. Сятэ медицинэм щылэжьагъ. Фотоискусствэм сызэрэпыщагъэм фэшI сыкIэгъожьырэп.
- НасыпышIоным пае цIыфым сыда анахьэу ищыкIагъэр?
- Сисабый къысфэмыхъузэ, унагъом сыкъикIыжьыгъагъ. Сишъхьэгъусэ Джамбэчые щыщыгъ. Бэрэ тызэдэпсэунэу тфэмыгъэхъугъэми, сыгу ебгъагъэп. Пшъэшъэжъыер къызытфэхъум, къылъыкIощтыгъ. Сэнэхьат макIэп зэзгъэгъотыгъэр. ЦIыфмэ сагурэIо. Илъэс 77-рэ шIэхэу сыхъущт. Тхьэм къыситыгъэ щыIакIэм синасып хэзгъотагъэу сэлъытэ. Библиотекэшхо сиI, сищыIэныгъэ сшIогъэшIэгъон. СигушIуагъо къыздэзыгощырэм сегъэлъэшы сыгукIэ.
- Лъэхъаным укъыщимынэу щыIэныгъэм ущылъыкIотэныр сыда къэзыгъэхьылъэрэр? Адыгабзэр макIэу тэгъэфедэба?
- Дэгъоу еджагъэм сэнэхьат зэрегъэгъотышъ, чылэм дэкIыжьы. IофшIэн къуаджэм щыгъотыгъошIоп. Сэ Интернетым, компьютерым сапыщагъэп. НыбжьыкIэмэ ащкIэ узэряхъопсэн щыI. «Адыгэ макъэм» еджэрэмэ япчъагъэ сэри сшIомакI. Адыгабзэр къаухъумэнэу, лъагъэкIотэнэу фэмыехэу сIорэп, ау щыIэныгъэм сызыгъэгумэкIэу хэслъагъорэр макIэп. Ешъохэшъ, IашэкIэ зэзэожьых. Тиадыгабзи, тишэн-хабзэхэри дахэх, ау икъоу тадэлажьэрэп. Тинепэрэ ныбжьыкIэхэр тэшъумыгъэубых. Ежьхэм ящыIэныгъэ опытэу щызэрагъэгъотырэм акъыл къыхахыщт. Ау бзэр зэрэтымыгъэлъапIэрэм сегъэгумэкIы. «Сыадыг» аIо, абгъэ теожьыхэу сэлъэгъу. Арэу щытмэ, адыгабзэри зэрагъэшIэным пэрэлъых, «Адыгэ макъэр» къырарэтхыкI, ерэджэх. Бзэр - псэ. Бзэм узэкъуегъэуцо. Узэкъотмэ - улъэш. Тилъэпкъ, тиреспубликэ лэжьыгъэшIоу яIэр лъыдгъэкIотэнэу сыфай.
- Тхьэм уигухэлъышIухэр къыбдегъэхъух.
- Тхьауегъэпсэу.
Сурэтым итыр: Емыж Муслъимэт.