Гъыбзэм ехьылlагъэу гущыlэ заул.
Анцокъо Теуцожь Мэджыдэ ыкъор 1924-рэ илъэсым къуаджэу Аскъэлае къыщыхъугъ. 1942-рэ илъэсым бэдзэогъу мазэм заом ащэгъагъ. Баку дэтыгъэ пехотнэ полковой еджап1эм щырагъэджагъэхэм ащыщыгъ. 1943-рэ илъэсым еджап1эр къеухы, лейтенантыцlэр къыфаусы. Ащ ыуж 1943-рэ илъэсым шышъхьэlу мазэм Керчь дэжь взводым икомандирэу пхъашэу щызэуагъ.
1943-рэ илъэсым lоныгъо мазэм и 3-м самолетым къыридзыхыгъэ бомбэм къыпыкlыгъэ къутафэхэм ащыщхэр къытефэхи, ыкуитlу хьылъэу уlагъэти, Краснодар госпиталым чlэфагъ.
Теуцожь янэ-ятэхэри, ышыпхъухэри, иlахьылхэри госпиталым кlощтыгъэх, ищыкlагъэу зыфэещтымкlэ lэпыlэгъу фэхъущтыгъэх. Ау сыд фэдизэу ежьхэри врачхэри алъэкl къэмынэу пылъыгъэхэми агъэхъужьынэу амал фэхъужьыгъэхэп, илъэс 19 нахь ымыныбжьэу 1943-рэ илъэсым ищы1эныгъэ ыухыгъ. Къинэу Анцокъомэ апэ къикlыгъэм ипэгъокlэу чылэр lэпыlэгъу афэхъугъ, якъин адаlэтыгъ, хьадэр чылэм къыщэжьи, щагъэтlылъыжьыгъ.
Тхьамыкlагъоу къяхъулlагъэр фэмыщыlэу Теуцожь ятэшыпхъоу Хьаджэкъызэ гъыбзэ фиусыгъ. Гъыбзэ къежьэгъакlэр а лъэхъаным чылэм щыщыбэмэ зэрагъэшlагъэу къаlощтыгъэ, ау гухэкl нахь мышlэми, гъыбзэр бэдэдэрэ къаlонэу хъугъагъэп, тlэкlу-тlэкlузэ зыми гу лъимытэу гущыlэу хэлъхэр аlэкlэкlодэжьыгъагъэх.
Мы гъыбзэ гухэкlыр цlыфмэ арэу шlэхэу ащыгъупшэныр къызхэкlыгъэу аlорэр ащ гущыlэу хэлъхэмрэ орэдышъомрэ тlэкlу зэрэзэтекlыщтыгъэр ары, ащ гъыбзэр къэпlоныр къыгъэкъиныщтыгъ.
1992-рэ илъэсым lоныгъо мазэм къуаджэм культурэм и Унэу дэтым идиректорыгъэу Цэй Ерстэм Теуцожь гъыбзэ зэрэфаусыгъагъэр ыгу къызэкlыжьым, ащ ехьылlагъэу пьесэ зэхигъэуцо шlоигъо хъугъагъэ. Ащ къыхэкlэу гъыбзэр зыусыгъэгъэ Хьаджэкъызэу Адыгэ къалэ щыпсэурэм дэжь кlуи, гущыlэу хэлъхэр ыгу къызэрэкlыжьырэм тетэу къыригъэlохи, къытхыжьыгъагъ.
Гъыбзэм хэлъ гущыlэхэу Адыгэ къалэ къырахыжьыгъагъэр куплети 9 хъущтыгъ. Джы куплет 13 мэхъу. Гъыбзэм мэхьанэу иlэр зыкlи зэщысымыгъакъоу, гущыlэу къемыкlухэрэр хэзгъэкlымэ къекlурэ гущыlэхэр хэзгъахьэзэ lоф сэ дэсшlэжьыгъ.
Гукlэлl Чэтиб. "Адыгэ макъ", жъоныгъуакlэм (маим) и 7, 1996-рэ илъэс.
Анцокъо Теуцожь фаусыгъэ гъыбзэр.
Минрэ шъибгъурэ тlокlитlурэ зырэм
Тихэгъэгу пый къыфэтэджыгъа,
Зэо мыгъоу ащ къытишlылlагъэми, ео-ой
Тхьамыкlагъор тэри къытфихьыгъ.
Тихэгъэгу кlалэу исыр зэкlэ
Зэо машlом псынкlэу зэдыlуаща
Ащ lуащагъэхэм кlэлэ къежьэгъакlэуи, ео-ой,
Сшынахьыкlи адыlуащэгъагъ.
Самолетэу огум къибыбагъэм
Бомб шlуцlэжъхэр, ер къыретэкъоха,
Ащ къахэзыешъ, ер о къыптефагъэри, Теуцожь,
Мыхъужьынэу хьадэгъу пфэхъугъ.
Удэплъыемэ, ер ошъогу,
Укъеплъыхмэ, ер чlышъхэшъо пцlана,
Гузэжъогъум о узефэ мафэми, Теуцожь,
Хэты гущэм укъыдэплъыягъ.
Дзэкlо кlалэхэр зэуапlэм lокlуадэх,
Тидзэ пащэми агуи къэкlодыгъа,
Шъоф пцlанэу узэрыкlодагъэри, Теуцожь,
Тэ егъашlэм тщымыгъупшэжьын.
Уиуlагъэмэ о уагъэгумэкlа,
Уянэ уятэмэ письмэр къаlокlа,
Апэ дэдэу о къыпlукlэжьыгъэри, ео-ой,
Уятэшыпхъоу Хьаджэкъызэ цlыкlу.
Уянэдэлъфэу Сэламыты цlыкlум
Больницэшхом ер укъыщегъая,
Уянэ-уятэхэр лъэшэу зэрэгъыгъэми, ео-ой,
Зэрэчылэу агу ыгъэцlыкlугъ.
Шыгъо цlыкlур ер онэгу нэкlа,
Хьакlэщ нэкlым уиныбджэгъухэр щэгъа,
Ащ гухэкlэу лъэшэу къахэгъыкlырэр, ео-ой,
Арамбыеу уиныбжэгъу кlас.
Уянэ гупсэу ер Хьао тхьамыкlэм
Игукlаехэр цlыфмэ къафеlуата,
Къинэу телъыр зымыlотэжьыгъэри, ео-ой,
Сшынахьыкlэу ер зигъонэмыс.
Уятэ лъапlэу Мэджыдэ тхьамыкlэр
Мэфэешхом зэрэнэку-нэпса,
Ер зынэпсыр зыкlи мычъэкъуахэрэр, ео-ой,
Уянэ гупсэу ер Хьао тхьамыкl.
Тидзэкlолlхэр заом зэлъыlуаща,
Уиныбджэгъухэм дахэр къызэлъаща,
Ер къэщэным игъо о уимыфэзэ, ео-ой,
Уихьэдашъхьэ къытфыдащэжьыгъа.
Уянэдэлъфэу Фатlимэты цlыкlум
Хьыкlэщ нэкlыр ер къызэтыреча,
О уихьадэ зыдэлъыгъэ пхъэмбгъур, Теуцожь,
Уихьакlэщы щызэтырачыжь.
Дзэкlо кlалэмэ окопыр зэлъатlа,
Бэн тlыгъакlэхэр зэбгъулъэу къэлъагъуа,
О уибэн гуlэзэ етlагъэхэр, ео-ой,
Уикъоджэгъухэу о къыпфэхьалэлха.
|