Тхьаркъохъо Юныс
ПШЫСЭ1УАТЭУ ЫК1И ПШЫСЭУГЪОЕУ БЭРЭТЭРЭ ИСХЬАКЪ.
Къуаджэу Аскъэлае къыщыхъугъэ ык1и адыгэ искусствэм ш1уагъэ къытэу бэрэ фэлэжьэгъэ Бэрэтэрэ Исхьакъы адыгэ 1оры1уатэмэ, адыгэ шэн-зэхэтык1эмэ яхьыл1агъэу къы1отэжьыгъэу, нэмык1мэ къа1отэжьзэ ытхыгъэу Адыгэ республикэ институтэу гуманитар ушэтынхэм апылъым ибиблиотекэ (иархивы) хэлъыр бэдэд.
Бэрэтэрэ Исхьакъ къызэрыхъухьагъэр адыгэ унэгъо къызэрык1у, ay а унагъом ямыш1ык1агъэ горэ хэлъыгъ. Исхьакъы ышынахьыжъэу Исмахьилэ ыжэ бзэгу дэлъми амыш1эу, гущы1эныр имык1асэу, мыгущы1эрыеу щытыгъ. Ау иш1эжьк1э фэдэр гъотыгъуаеу 1упк1агъэ. Адыгэ 1оры1уатэхэр къы1отэжьынхэ зыхъук1э ары ащ ыбзэ зыкъызит1атэщтыгъэр. Адыгэ 1оры1уатэхэр аугъоижьыхэу зырагъэжьэгъэ апэрэ лъэхъаным ащ къы1отэжьзэ атхыгъэу институтым ибиблиотекэ ч1элъыр бэ дэд. А унагъом ис бзылъфыгъэмэ ахэтыгъэх къэк1ырэ уцыхэр дэгъоу зыш1эхэрэр ык1и ахэмк1э 1азэхэрэр. Ахэмэ сад тегъэпсыхьагъэ зэря1агъэмк1и адырэ унагъомэ къахэщыщтыгъэх.
Тэ непэ тызытегущы1эрэ Бэрэтэрэ Исхьакъ адыгэ ансамблэм ипащэу е ипэщэ гуадзэу илъэсыбэрэ 1оф ыш1агъ, СССР-м ич1ып1абэмэ адыгэ къашъохэр ащарагъэлъэгъугъэх, орэдхэр ащызэхарэгъэхыгъ.
Исхьакъ адыгэ ансамблэм, адыгэ искусствэм фэгумэк1эу зэрэщытыгъэр къэзыгъэлъэгъорэ къэбар ц1ык1у горэ тыгу къэдгъэк1ыжьын. А къэбарыр къысфэзы1отэжьыгъэри Исхьакъ ары.
Адыгэхэр Урысыем зыгохьагъэхэр илъэс 400 зэрэхъугъэр игъэк1отыгъэу хагъэунэфык1ыгъагъ, адыгэ ансамблэр гъусэхэри и1эу Москва ащэгъагъ, концерт къыщитынэу. Ц1ыфыхэр арыми, ахэмэ концерт-спекталэхэм ащагъэфедэщтхэр арыми мэш1оку псау (вагон пчъагъэ пытэу) аубыти, Москва к1огъагъэх. Мэш1окум пк1эу лъатыгъэр сомэ мин 53-рэ фэдиз хъущтыгъэ, концертыр къати къызагъэзэжьым къызэрык1ожьыщт мэш1окум лъатыгъэр мини 3 гор ны1эп. Арыти, къе1отэжьы Исхьакъы, тык1о зэхъум ахъщэу ттыгъэр а минищым нахь мыбагъэмэ, сомэ мин 50-р ансамблэм ышъхьэпэнэу къыфэнэжьыгъагъэмэ щыгъынрэ нэмык1рэ ращэфынхэеба зыфэп1он гущы1э а лъэхъаным партием ихэку комитеты иапэрэ секретарыщтыгъэу, делегациеми ипащэу Цундэкъо Ибрахьимэ ыпашъхьэ мызэу-мыт1оу щи1уагъ. Арыти, Ибрахьимэ, ригъэзэщыгъэу къыч1эк1ын, мырэущтэу къыри1ожьыгъагъ:
- Арэу земыгъэгъэгумэк1 ащ, Исхьакъ. Ахъщэр к1одыгъэп. Культурэмк1э Министерствэм иджыбэ ик1и гъогухэмк1э Министерствэм иджыбэ ихьагъ ны1эп.
Бэрэтэрэ Исхьакъы къытхыжьыгъэу тиинституты ч1элъхэм зы нэшэнэ гъэнэфагъэ ахэлъ. Ар ытхырэр нахь ыгъэк1эрэк1энэу, нахь зы1эпищэнхэу зэрэхъуным зэрэпылъыгъэр ары. Арышъ, ежь Исхьакъы къытхыжьыгъэ 1оры1уатэр нэмык1 горэм къытхыжьыгъагъэу урихьыл1эми, ахэр зэрэзэтемыфэщтхэр гъэнэфагъэ, ар варианты фэдэ мэхъу. Ащи мэхьанэ и1.
Пшысэ1отэ 1азэмэ, гущы1эм пае, Аскъэлае дэдэм щыщэу Бэрэтэрэ Шэрэл1ыкъо фэдэхэм, къатегущы1эхэ зыхъук1э, ахэмэ а зы пшысэр тхьэмэфэ псаум къа1уатэ зэрикъущтыгъэр хагъэунэфык1ы. Исхьакъы къытхыжьыгъэхэр тхыдэ (повесть) псау икъунхэу, тхылъып1э тэешхохэу зэтелъых. Исхьакъы къыугъоижьыгъэхэу «Хъуаджэм икъэбарк1э» зэджагъэхэр тхылъ псау икъоу къыдагъэк1ыгъ. Джащ фэдэу тхыдэ инхэу, е жанрэ гъэнэфагъэмэ ахахьэхэу къытхыжьыгъэхэри зэгъэфагъэу къыдэгъэк1ыжьыгъагъэхэмэ дэгъугъэ.
Бэрэтэрэ Исхьакъ идунае зехъожьым, и1ахьыл-ич1ыгогъухэм ямызакъоу игъунэгъубэхэри (урыси, адыги, нэмык1и) 1оф къыдэзыш1агъэхэри зэхэтхэу идахэ а1уагъ, дахэу агъэк1отэжьыгъ. Ари Исхьакъ дунаим хьаолыеу зэрэтемытыгъэм, лъэуж нэф къызэригъэнагъэм ишыхьат.
Шъхьэлэхъо Абу.
БЭРЭТЭРЭ ИСХЬАКЪ - ЛЪЭПКЪ 1ОРЫ1УАТЭМ ИК1ЭНЗЕХЬ.
Лъэпкъым идышъэк1энк1э яджэх адыгэм игъэш1э гъогу щызэ1уигъэк1эгъэ гушъхьэлэжьыгъэ ямыш1ык1эу жэры1о 1оры1уатэхэм. Лъэпкъ дунэететык1эр, дунэелъэгъук1эр, дунэегуры1уак1эр къырагъэлъэгъук1ы жэры1о 1оры1уатэхэм. Нахьыпэрэ щы1ак1эр тегъэпсыхьэгъагъ жэры1о усэхэр мык1одыжьэу щы1энхэм. Хьак1эщыр адыгэ щы1ак1эм ыпчэгугъ, игушъхьэлэжьыгъэ икъэхъуп1эу, ищы1ап1эу, илъык1отап1эу щытыгъ. Лъэхъэнэ гъэнэфагъэм дунэееплъык1эу ц1ыфхэм я1агъэр, ш1ош1 зэфэшъхьафэу ахэлъыгъэхэр, ящы1ак1э щыхъугъэ-щыш1агъэхэр, гугъэ-гупшысэу зыда1ыгъыгъэхэр, къадэхъумэ аш1оигъоу зык1энэц1ыщтыгъэхэр, зыфэбанэщтыгъэхэр, гумэк1 -гухэк1эу къяхъул1эщгыгъэхэр зэк1э зэхэугъоягъэу а жэры1о 1оры1уатэхэм ахэлъ, ахэр тизэхаш1и, тиш1эныгъи къахэлажьэх. Лъэпкъ жэры1о творчествэр икъоу умыш1эу лъэпкъым итарихъ птхын плъэк1ыщтэп, лъэпкъым ихудожественнэ псэлъэ гъэпсык1эхэр къыбгуры1ощтэп...
Лъэпкъым осэшхо фиш1ыщтыгъэ жабзэм, псалъэм. Ык1уач1и, илъэк1и, игъаш1и зэхипйэщтыгъэ. Пхъэм хэш1ык1ыгьэ 1эш1агъэр пак1опышъ, мыжъом хэш1ык1ыгъэхэри охътабэ амыкъудыеу зэрэк1одыжьыхэрэм гу лъатагъ ц1ыфхэм, ахэмэ ягъэпшагъэмэ гущы1эр зэрэнахь бэгъаш1эр агъэунэфыгъ:
«Мыжъосыныр мэк1одыжъы, мык1одыжъырэр орэдыжъ», - а1уагъ ц1ыфхэм.
Ары, мыжъосыныбэхэр къутэжьыгъэх, тэкъожьыгъэх, шъхъэшъхъэжъыгъэх. Илъэс минхэм мык1одыжьыгъэхэу орэдыжъыбэхэр къытэнэсыжьыгъэх. «Бэхэр» тэ1о нахь «зэк1» т1орэп, арышъ, ч1энагъэхэр ащи фэхъугъэх мымак1эу. Лъэпкъым игушъхьэлэжьыгъэ игъаш1э охътэнчъэу, бэгъаш1эу зыпйыхэрэр губзыгъэхэу, гупк1эхэу, бзаш1охэу щытхэр ары. Ахэмэ яш1уагъэк1э зы л1эужым къы1эк1эк1ырэр къык1элъык1орэ л1эужым 1эк1эхьажьызэ, ч1энэгъэ зырызхэр фэхъоу къыхэк1ыгъэми, зэрэпсаоу зыпштэк1э, зэпычып1э имы1эу лъэпкъ 1оры1уатэм игъаш1э лъэк1уатэ. А ц1ыф губзыгъэхэу тилъэпкъ 1оры1уатэ ыпсэ хэзымыгъэк1ыгъэхэм зэу ащыщ Бэрэтэрэ Исхьакъ: Исхьакъ - л1ы губзыгъэу, гупк1эу, бзаш1оу щытыгъ. Ау ащи къыщыуцугъэп Исхьакъ игъэхъагъэхэр. Лъэпкъ гушъхьэлэжьыгъэр къэухъумэгъэным и1этэшъхьэ1ул1эжьыр - ар тхылъып1эм ебгъэк1уныр ары. Исхьакъ пшъы зымыш1эрэ угъоек1уагъ, тхылъып1эм ригъэк1ухи, егъаш1эм мык1одыжьыныхэу 1оры1отэ пчъагъэ къыгъэнэжьыгъ. Ащк1э Исхьакъы и1офыш1агъэ уасэ фэш1ыгъуай. Сэ мы институтам 1977-рэ илъэсым щегъэжьагъэу литературам иотделы (ащыгъум джырэ фольклорым иотдели, нартмэ язэгъэш1эн иотдели хэтыгъэх) 1оф щысэш1эшъ, ти1офыш1эм имы1ахьылыягъэу Исхьакъи къытхэтыгъ, научнэ 1офыш1эу институтым ч1эмытхэгъагъэми, тщыщ шъыпкъэу къыддэлажьэщтыгъ.
Орэды1о-къэбар1отэ 1азэхэр ыпйэхэу, ахэр зыдэс къуаджэхэм к1оу, аш1эхэрэр къаригъэ1уатэу, къытхыжьэу, гъэпсэф имы1эу 1оф ыш1эщтыгъ. 1оры1отэ зэмыл1эужыгъуабэхэу (орэдхэр, пщыналъэхэр, таурыхъыжъхэр, тхыдэжъхэр) къытхыжьыгъэхэр тиинституты мазэ къэс къыримытэу къыхэк1ыгъэп. Итхыгъэхэр е1ол1ап1э ямы1эу Исхьакъы ыгъэпсыщтыгъэх: къэбзэлъабзэу хэутыжьыгъэхэу, 1эпк1э-лъапк1эу, зэрэш1ыгъэн фаем тетэу ш1ыгъэу къыхьыщтыгъэ нахь, аукъодыягъэп. Зыгорэ еп1ожьынэу щытыгъэп: къэзы1отагъэм ыц1и, ылъэкъуац1и, ыныбжьи, еджагъэми-емыджагъэми, къуаджэу зыщыщи, уахътэу зыщитхыгъи зэк1эупк1агъэу ыгъэпсыщтыгъ къытхыжьыхэрэр.
Лъэпкъ жэры1о 1оры1уатэхэм яугъоин 1офш1эн Исхьакъы пасэу ригъэжьагъ. Педтехникумым щеджэщтыгъ ар ащыгъум. Гъэмэфэ гъэпсэфыгъом илъэхъанэ 1оры1уатэхэр къаугъоинэу пшъэрьшъ афаш1ыгъагъ. Джар иегъэжьак1эу ригъажьи, тыдэ зыщэ1и, сыд 1оф зеш1и, зэпыу имы1эу лъэпкъ жэры1о 1оры1уатэхэр къыугъоиным 1оф диш1агъ ыпсэ пэтыфэ. Исхьакъы къыугъоигъэ 1оры1отэ зэмыл1эужыгъуабэхэм тиинституты иархивы ч1ып1эшхо щаубыты.
Лъэпкъ 1оры1уатэм ык1уач1и, идэхагъи ятэ ихьак1эщы щызэхиш1агъэх Исхьакъы. Илъэпкъ ш1эжьи, илъэпкъ зэхаш1и зэгъэзэфагъэ щыхъугъэх 1оры1уатэхэм яджэныкъо маш1о. Зэлъаш1эрэ усэк1ошхоу Цыгъо Теуцожь, губзыгъэхэу, бзаш1охэу Къат Щэтан, ежь ятэу Гъэблэжъыкъу, а лъэхъаным илъэси 130-рэ зыгъэпйэгъэ Щыгъущэхьадж, ахэм анэмык1 къэбар1отэ ш1эгъуабэхэр Исхьакъы къылъэгъужьыгъэх, къа1отэжьыгъэхэр къытхыжьыгъэх. Ахэм ахэлъых лъэпкъым игъэш1э гъсту щызэ1уигъэк1эгъэ акъылыр, ахэм ащызэгъэу1угъ лъэпкъым игурышэ-гупшысэхэр, лъэпкъ художественнэ гупшысак1эр, псэлъак1эр. А 1оры1уатэхэр, егъэлыек1ыгъэ хэмылъэу, лъэпкъым идышъэк1эн шъыпкъэу щытых, лъэпкъ культурэм илэжьыгъэ хъазнэщы щызэгъэу1угъэ хъугъэх, ныбжьырэ гъаш1э я1энэу Исхьакъ ыш1ыгъэх...
Исхьакъы къы1отэжьыгъэ ык1и къъгтхыжьыгъэ пшысэхэм, таурыхъхэм, тхыдэжъхэм, усэхэм, пщыналъэхэм ащыщхэр 1оры1отэ тхылъхэм къадэхъагьэх. Хъуаджэм икъэбархэр бэу къыугъоигъэх, ащ щыщхэр зыдэт тхылъи къыдигъэк1ыгъ. Исхьакъы и1офш1агъэ тыкъытегущы1э зыхъук1э, лъэлкъым идышъэк1эн - ихудожесгвеннэ псалъэ къызэриухъумагъэр ш1уш1эгъэшхоу зэрэфэтлъэгъурэм имызакъоу адыгэ фольклористикэм ихэхъоныгъи ащ и1ахь зэрэхэлъыр зыщыдгъэгъупшэ хъущтэп. Исхьакъы къыугъоижьыгъэ 1оры1уатэхэр я1эубытъп1эу тифольклорист ш1эныгъэлэжьхэм зэфэхьысыжьхэр аш1ых. Арышъ, щэч хэмылъэу, Исхьакъы угъоижьын 1офш1агъэу ыш1агъэр лъэпкъ 1оры1уатэхэм яхьыл1эгъэ гупшысэ зэфэхьысыжьхэр ш1ыгъэнымк1э гушъхьэ гъомылэ мэхъух.
Исхьакъ зытхэмытыжьым охътэ гъэнэфагъэ теш1агъэми, тинепэрэ мафэхэми гъэзетхэм, журналхэм («Зэкъошныгъэм», «Жъогъобыным», «Самгъурым») къахауты гъэсэпэтхыдэ к1оч1э ин зыхэлъхэу угъоек1ошхом къытхыжьыгъэхэм ащыщхэр.
Исхьакъы поэтическэ талант хэлъыгъ, литературнэ творчествэм фэщэгъагъ, Ар къэзыушыхьатыхэрэр къытхыжьыгъэхэм мымак1эу ахэолъагъо. Къызэра1отагъэм тет шъыпкъэу къытхыжьыгъэхэр ахэтых. Ау ахэтых инэу ежь ы1э зыхилъхьагъэхэри. 1оры1отэ усэм икъэхъун зы нэбгырэ е нэбгырэ заулэ къежьап1э и1эми, лъэпкъыр зэрэпсаоу хэлажьэ 1оры1уатэр жэ дэхьэ-дэк1эу къек1ок1ызэ. Адэ, ежь Исхьакъи лъэпкъым зэу щыщыба 1оры1уатэм ежь и1ахьи хилъхьан ы1омэ?! Темэу къы1этыхэрэмк1и, идейнэ джэмакъэу ахэ1ук1ырэмк1э, художесгвеннэ къэгъэлъэгъок1э амалэу щыгъэфедагъэмк1и, жэбзэ-псэлъэ зэхэлъык1эмк1и зэгъэфэныгъэшхо ахэлъэу яинагъэк1э повестым, романым анэсхэу Исхьакъ къытхыжьыгъэхэм ахэтых.
Ащ фэд, гущы1эм пае, «Дыдыкъуш» зыфи1орэ пшысэу къек1ок1 сюжет зылъэгу илъыр 1эпэрытх тхылъищы мэхъу. Ащ фэд, Мафэкъо Урысбыи ехьыл1агъэу тхылъ псау хъоу къытхыжьыгъ.
Исхьакъ гущы1эгъу гъэш1эгъонэу щытыгъ. Ыш1эрэр бэу, ижабзэ дахэу, 1упк1эу, уедэ1у зэпытыгъэк1и уемызэщэу, л1ы губзыгъэ, л1ы 1уш, л1ы бзэш1уагъ. 1офш1эп1э кабинетым тисэу тызэрэгъэгущы1эзэ, къы1уатэрэм хэгъэщагъэу, адырэ къы1охэрэри гъэш1эгъоныгъэхэми, ахэмэ къахэш1этык1эу, къахэлыдык1эу, гъэсэпэтхыдэ к1эк1хэр, гущы1э щэрыохэр Исхьакъы къы1уатэхэрэм къахафэщтыгъэх. Ащ фэдэ къызыхэк1ырэм, сиедэ1уны дыхэтэу, а гъэсэпэтхыдэр, гущы1э щэрыор тхылъып1эм лъэтемытэу еэгъэк1ущтыгъэ. Къэбгъэуцумэ, къы1уатэрэм зэпычып1э фэхъущт, зэпыш1эжьыгъуае хъущт, нэмык1 лъагъо хихынк1и къэнэщтэп. Нэфэшъхьафырэ уахътэ ахэр къы1ожьынха-къымы1ожьынха?! Нэужык1э уеупч1ыгъэ шъыпкъэк1и, пхъэ куахьым мастэ хэзыдзагъэм фэд, къыгъотыжьына-къымыгъотыжьына?! Ащ фэд, Анцокъо Хьаджэбэч къытегущы1эзэ (а лъэхъаным Хьаджэбэчы игугъу аш1ыщтыгъэп, нэужыр ары ащ и1офш1агъэхэм ащыгъуазэ тызыхъугъэр), гущы1э щэрыохэу Хьаджэбэчы ытхыгъэхэу гущы1эжъ хъугъэ заулэ Исхьакъы къы1ожьи стхыгъагъэ. Хьаджэбэч гъэхъэгъабэу и1эмэ зэу ащыщ ар усэк1о 1эпэ1асэу зэрэщытыгъэр. Хьаджэбэчы и1эпэ1эсэныгъэ къытегущы1эзэ, Исхьакъы ышъхьэ къьйэти, ынэхэм нэфыр къак1ихэу, ы1упэ щхыпцД шъабэр телъэу, 1угуш1ук1ызэ къы1уагъ: «Ош1а, Абу, Хьаджэбэчы и1эпэ1эсэныгъэк1э ц1ыфмэ а1уагъэр? Ц1ыфмэ укъаш1эщт ухэтми узыфэдэр. Хьаджэбэчы ехьыл1агъэу «Гъэжъуанэ орэдыр еусы, Хьаджэбэчы сэуатэр хелъхьажьы», - ц1ыфмэ а1уагъ.
Гъэжъуанэр орэды1о бэлахьэу тичылэ дэсыгъ. Гъук1эл1ымэ ащыщ. Орэдыбэ ыусыгъ. «Мэзагъо иорэд» зыфи1орэ орэд ц1эрыlop Гъэжъуан зыусыгъэр. Ау а усэк1о ц1эры1ом нахьи Хьаджэбэч нахь агъэлъэшэу ыц1э ра1уагъ. «Сэуат» ы1омэ сыд къик1ырэр? Ош1а? - Сэ джэуапэу естыжьыщтым къемыжэу ежь къы1ожьыгъ: - Сэуатэр - бгырыпхым тыжьын мыжъоупц1эу пыш1агъэхэм хъырахъышъэ ш1ыгъэу атегъэлъэдэгъэ ш1уц1эр ары. Орэд сатырхэр ыгъэк1эрэк1эн Хьаджэбэчы ьшъэк1эу зэрэщытыгъэр ары ар зык1а1уагъэр...»
А гущы1э хадзэу Исхьакъ къы1уагъэм Хьаджэбэчы и1офш1агъэхэм талъыхъуни зэдгъэш1эным игъогу тытыригъэуцуагъ... Ащ фэд, орэды1окъэбар1уатэхэм къатегущы1эзэ, Щыгъущэхьаджэ ыц1э къыри1уагъ. «Дэгъоу сэ къэсэпйэжьы а л1ыжъыр,- ы1уагъ Исхьакъы. Илъэси 130-рэ ыгъэш1агъэу 1933-рэ илъэсым идунай ыхъожьыгъ. Ащ ы1ощтыгъэр ош1а? «Мафэкъо Урысбый тыгъосэрэ к1элэц1ык1у ны1а сэ къысэлъытыгъэмэ!» Мафэкъо Урысбый ил1эхъупхъагъэхэу ыш1эхэрэр къы1отэжьыгъэу къэстхыжьыгъэх. Ащ къыси1огъэгъэ гущы1э щэрыохэр нибжьи сщыгъупшэжьыщтхэп. «Мо зэ къеплъи,- ы1уагъ Щыгъущэхьаджэ ыжэ зэтырихи, - къеплъ, къеплъ, олъэгъуба сцэхэр къызэрэхэк1ыхэрэр?» -щхьшцДызэ къы1уагъ л1ыжъым. Сэри згъэш1эгъуагъэ - цэжъит1у, гъожьышэ-ч1ыпц1ашъом ик1ыхи, ш1уц1э хъужьынхэу фежьагъэу ыцэпэш1онит1у дэт, адырэ ч1ып1эхэм фыжьыбзэхэу цак1эхэр къахэк1ык1ыгъэх, къыхэк1ык1ы пэтхэри ахэтых. «Джары дунаир зэрэк1орэр, сик1ал, къэш1эгъуай». Къы1уагъэхэр зэфихьысыжьызэ, зэк1оу, зэгъэфагъэу Щыгъущэхьаджэ къыпчъыгъ: «Сыл1ыжъ» с1онти, сцэхэр къэк1ых, «Сык1ал» с1онти, сынэхэм алъэгъужъырэп».
Ащ фэдэу, жъыхэм къа1уагъэу сыгу имык1эу бэхэр илъых» - игъаш1э псэ къыхэзылъхьэрэ ипйэжь Исхьакъы зэрилъап1эр ынэгу къык1эщыгъ.
- Адэ, Исхьакъ, къэптхыжьыгъэхэм мыхэр ахэтыхэп, - сыгу къеоу къэс1уагъ.
- Ары, ахэтыхэп, игъо сыфифэрэп. Джау гущы1эхэтэу, огъу-огъоу къыдэоежьых, - джэуапэу къытыжьыгъ.
- Къэтхыжьыгъэныхэ фае ахэр, Исхьакъ.
- Игъо тифэмэ, Тхьам ы1уагъэр хъун, - мак1эу, шъабэу къэщхыпц1ыгъ Исхьакъ.
Исхьакъы къы1отэрэ къэбарыр 1упк1эу ыгъэчъыщтыгъ: къызытегущы1эрэ 1офыгъори нафэу щытыгъ, хъугъэ-ш1агъэр иплъэгъук1эу 1упк1агъ, гупшысэу пкъырьшъыр лъэшыгъэ, ц1ыфыгъэ-дэхагъэм, гук1эгъум уфащэу, лъэныкъо пстэуми зэдаштэу гъэпсыгъагъэх...
Хэти ежь ык1уач1э къыхьыщтым фэдизк1э илъэпкъы фэлажьэмэ. - Ар ш1уш1эгъэшху. Исхьакъы иш1уш1агъэхэм ыц1э япхыгъэу ц1ыфхэм къахэнагъ.
Тхылъэу "ЛЪЭПКЪ КIЭНЫМ ИУГЪОЕКIОШХУАГЪ" (зэхэзыгъэуцуагъэр Цуекъо Нэфсэт) къыхэхыгъэ пычыгъох.
|